واژه‌ی «نودشه» به معنی «نودژ» یا «دژِنو» است.
جغرافیای شهر نودشه:
شهر نودشه در غرب استان کرمانشاه و در 32کیلومتری شمال غرب شهرستان پاوه قرار دارد. این شهر در 11-35 عرض جغرافیایی و 15-46 طول جغرافیایی و در ارتفاع متوسط 1450متری از سطح دریا واقع است. میانگین بارندگی در طول سال در سال‌های پر بارش بین 500 تا 600 میلی‌متر در نوسان بوده میانگین دمای سالانه چیزی حدود 20 درجه ‌سانتی‌گراد است. جمعت شهر نودشه در حدود 5000نفر می‌باشد. این شهر محصور است بین کوه‌های دربن در شمال با ارتفاع 2750متر، کوه کماجر و چناره در جنوب با ارتفاع میانگین 1800تا 1900متر و کوه شمشی با ارتفاع تقریبی 2000تا 2100متر در غرب و درّه‌ی باصفای نودشه منتهی به رود سیروان در شرق.
جاذبه‌های طبیعی شهر نودشه:
شهر نودشه در مسیر سلسله جبال زیبای زاگرس شمالی قرار گرفته است. یکی از زیباترین چشم‌اندازها کوه «شاهو» با ارتفاع 3410 متر از سطح دریا است که در شرق نودشه دیده می‌شود.
کوه «دربن» در شمال شرق شهر دارای دیواره‌های بلند و چاله‌های عمیقی است که این چاله‌ها در فصل زمستان پر از برف شده و تا اوایل پاییز سال بعد در این چاله‌ها برف باقی می‌ماند. غار «قاژه لیان» یا غار «لانه غاز» در این کوهستان قرار دارد که دارای تنوره‌ای به ارتفاع 85متر، راهروی به طول 9متر و تالاری به مساحت 25متر و ارتفاع 16متر می‌باشد. تفریحگاه دالانی در 13کیلومتری شهر نودشه واقع است. این تفرجگاه بیش از 1600متر ارتفاع داشته که به دلیل وجود چشمه‌سارهای فصلی پر آب، در این ارتفاع هر ساله دریاچه‌ی کوچک دالانی پر آب شده، چشم‌اندازی دلفریب و پر طراوت را می‌آفریند. جاده‌ی زیبا و پرپیچ و خم «ته‌ته» نیز که در ارتفاع 1650تا 1700متری از سطح دریا قرار دارد که از میان کوه‌های پر از چین و شکن اورامان تخت می‌گذرد و یکی از مناطق زیبای اطراف شهر نودشه است که سالانه گردشگران بی‌شماری از اقصی نقاط کشور از آن بازدید می‌نمایند. این جاده از شهر نودشه آغاز از میان تفرجگاه دالانی گذشته و تا «ژالانه اورمان» ادامه دارد که از آن به بعد مسیر اورامان تخت به مریوان آغاز می‌گردد. در پای جاده‌ی زیبای «ته‌ته» منطقه‌ی مشهور به حلبچه و منطقه‌ی گرمیان عراق واقع است. در این منطقه شهرهای تویله، بیاره، خورمال، سید صادق و به‌خصوص حلبچه‌ی شهید قابل رؤیت هستند و در شباهنگام با توجه به اختلاف سطح زیاد منظره‌ای زیبا در جلو دیدگان گردشگران قرار می‌گیرد. هم‌چنین دریاچه‌ی سدّ «دربندیخان» كردستان عراق کاملاً و بدون چشم مسلح قابل رؤیت است.
«نودشه» در میان کوه‌هایی بلند، درّه‌هایی عمیق و تنگ واقع شده و اطرافش را جنگل‌های بلوط، ون و درختان میوه و چشمه‌های زلال فراگرفته‌ است. خانه‌هایش پله‌پله و به سمت کوه‌ها در اوج‌اند. این شهر از شمال با مریوان و از سوی غرب با شهرهای شرقی کردستان عراق از جمله حلبچه و بیاره هم مرز است.
مسیری دیگری که سالانه توسط گردشگران بازدید از آن به عمل می‌آید، مسیر گردشگری جاده‌ی قدیم نودشه به روستای زیارتی «هجیج» است. این جاده، جاده‌ای است شوسه و خاکی که از میان باغات «دبشته»، «بی‌نروه»، «هانه‌وز» و «میویه» می‌گذرد. اگر می‌خواهید مدتی را در سکوت و آرامش کوهستان بگذرانید و صدایی به جز نغمه‌ی پرندگان نشنوید، حتماً در این مسیر سیر نمایید. مسیر جاده‌ی گردشگری سدّ «داریان» به نودشه یکی از زیباترین و مفرح‌ترین مناطق گردشگری غرب کشور است. سالیانه هزاران گردشگر و توریست از نقاط مختلف کشور و کشورهای هم‌جوار و اروپایی از این مسیر بازدید می‌نمایند. جاده‌ی گردشگری سدّ داریان به نودشه و بالعکس از تونل‌های این جاده در جوار تأسیسات سد داریان شروع شده و به فاصله‌ی 13کیلومتر از میان باغ‌های شهر نودشه که تراس‌بندی‌های حیرت‌آوری دارند، می‌گذرد. بسیاری از نقاط این مسیر از میان تونل درختان انبوه پرثمر باغی می‌گذرد.
پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی کوهستان‌های اطراف شهر نودشه تابعی از پوشش گیاهی سلسله جبال زاگرس است. درختان بلوط، زالزالک وحشی، بادام کوهی، گلابی وحشی، انجـــیر کوهی و پسته‌ی وحشی (ون) در این کوه‌ها به وفور دیده می‌شونـد و منـظره‌ای زیبــا را بسان تابلویی رنگا‌رنگ به گردشگران عرضه می‌نماید.
دین، زبان و فرهنگ:
دین شهروندان نودشه اسلام و پیرو مذهب شافعی که یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت است، می‌باشد. شهروندان این شهر به گویش هورامی (اورامی) که یکی از شاخه‌های گروه زبان کُردی است، تکلم می‌نمایند. مردم نودشه به دلیل اسکان در منطقه‌ای زیبا و در عین حال کوهستانی و سخت مردمانی پرتلاش بوده و به دلیل وجود عالمان زیادی که از دامان این شهر برخاسته‌اند، همواره به دارالعلم مشهور بوده است. یکی از بزرگ‌ترین علمای این شهر علامه نودشی بوده است که در عصر خود به دلیل هوش و ذکاوت فراوانی که داشته است مفتی اعظم مناطق کُردنشین بوده است؛ این عالم ربانی علاوه بر فقه در ریاضیات و نجوم تبحری خارق‌العاده داشته است. امروزه نیز فرزندان علامه نودشی، جوانان پرتلاش شهر، سالانه در رشته‌های مختلف دانشگاهی خوش می‌درخشند و به جرأت می‌توان گفت کم‌تر خانواده‌ای در شهر نودشه یافت می‌شود که دو یا سه نفر از اعضای آن تحصیلات عالیه دانشگاهی آن‌هم در دانشگاه‌های معتبر کشوری نداشته باشند. لهجه‌ی خاص و شیرین اورامی این شهر منحصر به فرد است و قدیمی‌ترین لغات و اصیل‌ترین واژه‌ها را در آن می‌توان یافت. لباس مردم نودشه اعم از زن و مرد لباس زیبای كُردی است كه اصالت خود را هنوز حفظ نموده است.
خوراک و مناسبت‌ها:
انواع غذاهای محلی و لذیذ در شهر نودشه توسط زنان کدبانوی شهر تهیه می‌شوند. «یاپراخ» یا دُلمه برگ مو، ترخینه‌ی محلی، کیلانه، کلوچه فرحی، آش گیاهان کوهستانی شامل چندین گیاه غنی از ویتامین و املاح معدنی، آبگوشت و... از غذاهای محلی نودشه می‌باشد. شهروندان نودشه همچون سایر مسلمانان اعیاد دینی از جمله عید فطر، عید قربان و میلاد رسول-صلی الله علیه وسلم- را ارج می‌نهند و آداب و رسوم این ایام را به طرز زیبایی به جا می‌آورند.
یکی از مراسم‌ها ایام عید فطر و قربان است که در کل منطقه و شاید همه‌ی دنیا منحصر به فرد می‌باشد. پختن گوشت در شام‌گاه روز عرفه قربان و رمضان است. در این روزها ده‌ها رأس دام ذبح شده و تمامی شهروندان در شام‌گاه با روشن نمودن آتش در پشت بام‌های خود کباب گوشت پخته میل می‌نمایند. در این روزها به دلیل ذبح گوشت توسط خیرین به صورت صدقه هیچ خانواده‌ای بدون گوشت نبوده و این رسم توسط همه‌ی شهروندان زنده نگه داشته می‌شود. همچون سایر مناطق ایران زمین شهروندان نودشه عید باستانی نوروز را به شادی و سرور می‌نشینند. در این خصوص نیز باز شهروندان نودشه رسمی مختص خود را دارند که از پیشینیان خود به ارث برده‌اند، در حالی که سایر مردم ایران در روز چهارشنبه‌سوری آتش روشن می‌کنند شهروندان نودشه همچون رسم کهن و باستان در ساعات پایانی آخرین روز اسفند آتش روشن نموده و بدین‌صورت غم و سختی‌های سال پیش را با امید به روشنایی در فردای سال نو خاکستر می‌نمایند.
صنایع دستی و سوغات:
یکی از زیباترین و منحصر به‌فرد‌ترین صنایع دستی شهر نودشه ساخت زیرگیوه و گیوه‌بافی است. مردان هنرمند این دیار کهن در ساخت زیرگیوه‌های عالی متبحر می‌باشند. پس از آن که زیرگیوه ساخته و تهیه گردید، زنان شهر نودشه با دستان و انگشتان هنرمند خویش، ماهرانه صدها گره را در کنار هم می‌چینند تا سرانجام یکی از بهترین پاافزارهای جهان را تولید نمایند.
شهر نودشه تنها شهری است که اکثریت قریب به اتفاق زنان و دختران آن گیوه‌بافی را فراگرفته‌اند، چه بسیار دختران و زنانی که تحصیلات عالیه را گذرانده‌اند، ولی در اوقات فراغت گیوه‌بافی می‌نمایند و هنرآفرینی می‌کنند. به جرأت می‌توان گفت ساخت زیرگیوه و گیوه‌بافی آن‌ها در سطحی عالی با تولید بسیار مرغوب فقط مختص شهر نودشه است. سوغات شهر علاوه بر صنایع دستی شامل انواع میوه‌های تابستانی و پاییزی اعم از انگور نوع بسیار مرغوب دیمی، گردو، انار، توت و انجیر می‌باشد.
منابع:
خمیر مایه‌ای از یاداشت‌های شخصی
وبلاگ شورای شهر نودشه
عكس‌ها از: مدیریت وبلاگ نودشه